Sayanns

Pou vwayajé toujou plis adan sa ki ka fè Nou

Antoine villageois : davwa kilti é tradisyon fèt pou transmèt

Dépi piti timoun, Antoine Villageois konmansé jwé tanbou. I fè chimen a’y avè tradisyon a téritwa a’y é jòdi, i sé on gran tanbouyé Laguiyàn. Piplis ankò, i pwofésè a mizik, pi èspésyalman a tanbou tradisyonèl kréyòl guiyanè. Kifè, dépi 1996 i ka bay kouw an lékòl a mizik a vil Kourou. Dènyéman, i mété on liv dèwò. Tit a’y sé Initiation aux rythmes des tambours traditionnels créoles guyanais. Sé on bèl zouti i kréyé pou moun ki vlé aprann jwé tanbou. Nou jwenn é mèt-a-mannyòk lasa pou i palé ban nou asi chimen i fè é liv la é maké la.

Ki tan ou rantré an tanbou ?

Dépi tou piti mo annan tanbou. Annan mo fanmi pa gen pèsòn ka bat tanbou, pa gen pèsòn ka chanté latradisyon. Mé dépi 5-6 an, mo koumansé bat tanbou. Kòm tanbou a bagay ka déranjé lò to ka fè lasyès, a roun sèrten laj mo papa té ka lésé mo parti ké mo moun pou mo parti laro larivyè é koumansé aprann latradisyon, aprann lakiltir. É sa ka anglobé paké bagay : lachas, lapèch, konésans laforè, konésans diféran pwason, jibyé, planté, sabré, boulé, fè bati, tou sa annan piskè pou to bat tanbou a to lanmen to ka itilizé. Pou to bat tanbou a pou lanmen a pa fè to mal, i fo to ka travay. I fo to ka fòrjé lanmen a nan raché zèrb, koupé bwa, ralé filé, fè tou sa i gen pou fè é kan lanmen a byen fòrjé lò to tchenbé lapo tanbou a, i ka chanté paskè a langaj ki annan nou disan, ki annan nou kiltir.

Ou sé moun Kourou menm ?

Non, mo sa moun Laguiyàn.

Mé timoun pa ki koté ou té yé ?

Mo té Kayèn. Mo aprann détwa ti bagaj Kayèn. Mé kiltir a menm, mo aprann li laro larivyè annan diféran komin. Mo fè Sen Jòrj, mo fè Wanari, mo fè Sen Loran, mo fè Réjina, mo fè diféran koté i té gen dé mèt tanbouyen, dé moun ki ka ansényé enstriman a é tou sa ki k’alé ké’l.

Sa sé pas fanmi a’w té ka déplasé ?

Non, mo fanmi pa té ka déplasé. A mo tou sèl ki té ka déplasé.

An ki moman ou touvé’w pé ka déplasé kon sa ?

Lò mo té gen 12-13 an, mo té ja ka abité mo tou sèl koté mo granmèr. A 18-19 an, mo té laro danbwa. Mo té ka sòti pou vini Kayèn, roupati, rouvini. Épi aprè lò mo koumansé fè istaj pou chaché travay, mo alé fè fòrmasyon à la chambre des métiers piskè mo laj pa té ka bay ankò pou lékòl. La, mo alé annan la menuiserie, l’ébénisterie. Mé lamajorité di mo lavi pasé laro danbwa koté diféran moun ki té ka bat tanbou.

Kon yé ka di, li gen mizisyen épi li gen mizisyen. Ou gen mizisyen koté ou ké touvé ki ka mayé yé kò ké tout moun, yé toujou ansanm ka fè bœuf toupatou. Épi ou gen mizisyen ki toujou a yé koté. Yé pa ka mélanjé ké dòt moun, sòf kan yé annan yé bitasyon é ki sé moun yan ka vini annan bitasyon an. La aprézan, i gen oun partaj, ou gen oun échanj ki ka fèt o nivo di sé tanbou a, di kiltir a, di kont, di tou sa.

Ou di ou ay diféran koté asi téritwa la. Sé moun a toujou té ka jwé tanbou la menm mannyè la sé diféran koté la ?

Non. An Guiyàn, nou gen tanbou zoban an, nou gen ti tanbou grajé a épi nou gen yonggwé, sa tanbou kanmougwé, sa tanbou sérémoni. I gen oun fason di jwé asou chak tanbou a. Mé kòm sé moun ya Kayèn, yé pa té gen sé diféran tanbou a, yé té ka itilizé tanbou zoban an pou jwé tout ritm. Mé a pa menm tanbou a, donk finalman a pa menm jé a.

Vou ou kontinyé jwé tout sé istil la ?

Wi, mo ka jwé yé tout ké mo ka ansényé yé tout piskè mo profésè mizik tradisyonèl kréyòl guiyanè.

Pouki prézisyon la : kréyòl ?

Kréyòl a oun mo péjoratif. Tout moun ka di kréyòl, nou ka di kréyòl. Mé sé pou démarké piskè nou gen tanbou bushinengé, nou gen tanbou amérendyen, nou gen diféran tanbou ki guiyanè. Chak tanbou gen oun fason jwé, i gen oun nòt son, i gen oun nòt filozofi, i gen oun nòt lèspri anlè tanbou a. A sa ! A di lèspri tanbou a nou ka palé la. 

Alòs, ki jan ou té ké défini lèspri a tanbou tradisyonèl kréyòl la ?

A chak tanbou, a oun lèspri. A chak fwa i ké palé, i ké di oun bèt. Mé nou gen dé tanbou ki sé dé tanbou purement de cérémonies é yé dépi yé frapé a tout lèspri ki ka lévé.

Kidonk, pou vou, tanbou lyanné avè ispiritiyalité ?

Bien sûr, depuis la nuit des temps. Tanbou a lam pèp a. A nou idantité. Tanbou a, a tout oun istwa, a tout oun filozofi. Langaj tanbou a a oun langaj parlé.

Ès sa vlé di, alantou a sa ou ni on mannyè viv ki èspésyal ?

A wi ! Oun lanné pa ka pasé si plizyè fwa mo pa monté laro larivyè, mo pa ritouné danbwa. Mo bèzwen santi sa énèrji a é an laforè sèlman to ké trouvé’l.

Ou pwofésè ki jan ou ka rivé transmèt tout sé konésans lasa ?

Mo pa ka transmèt tout. Gen dé bèt, to pé pa transmèt. Lékòl sé mizik ou ka ansényé. A oun kad fèstif. Ici, j’enseigne les 7 rythmes traditionnels les plus joués, les plus connus. 

Jòdijou, ou maké on liv anlè mizik tradisyonèl lasa. Ka ki ba’w anvi maké liv lasa ?

Mo té gen mar tandé Guiyanè menm ka di nou pa gen idantité. Kifè nou ka kopyé tou sa dòt moun gen é yé pròp bagaj yé ka mété’l dèyè. Alò pou sa arété, mo fè sa liv a. Oun liv koté to pa bouzen asistans pou to travay. Si vrèman to lé travay to ké travay. Donk to pé pa di dèmen kè yé pa ba zòt. Mo, mo pé di ki yé pa ba nou. Mé pa to.

Poutan, ou di ou travay avè gran mèt adonk yo ba’w ?

Wi, mé a lépòk mo koumansé bat tanbou pa té gen liv tanbou. Okontrè, tanbou té ka mò. Si Guiyanè pa té lévé, mété kò yé djòk pou yé pousé sa monté, nou pa té ké gen tanbouyen isi a.

Dapré’w, ka ki ka fè moun Laguiyàn pé konsidéré pa ni tras la pou yo ?

Transmisyon a té familyal. É annan fanmi a menm si té gen 10 moun, i gen roun yé té ka chwazi.

Lè nou ka gadé, nou pé vwè makè a liv la sé vou é Man Sérotte. Ès ou pé di nou ki moun ki Man Sérotte ?

Man Sérotte, so tinon té Zoul. Li mouri mé sa pa ka chanjé. A dwayèn tanbou tradisyonèl Kayèn. Li té moun Sinamari mé li désann Kayèn é la yé fè gwoup Buisson Ardent. Li té gen lokal a a Kayèn bò di simityè a. A la tout moun, tou lé samdi, tout lané té k’alé dansé latradisyon de 20 h jusqu’à l’aube.

Non’l asou liv a paskè dépi kan mo koumansé sa liv a i té la ké mo. Mo montré’l tou sa mo té ka fè pou li té pé validé tou sa mo té ka fè. Lontan, mo ka travay asou sa é li té la ké mo. Li ansényé nou, sa nou rèsèvwar di li nou partajé’l mé avan sa té enpòrtan nou montré’l sa ki té gen pou bay pou li validé. A rèspè nou genyen pou dwayèn a.

Ou fè liv lasa anlè 7 ritm tradisyonèl mé sa ka sanm mwen ou di talè la tini plis ritm. Pouki ou chwazi 7 ritm ?

A yé ki les plus connus. Nou gen plis doné anlè sé ritm tala.

Nòwmalman, tini konmen ritm adan mizik la ?

I gen omwen une bonne vingtaine.

Ka ki ka fè sé 7 sèlman ki rété ?

A lé 7 ritm sé moun ya, yé té ka jwé pli souvan. Sé lézòt ritm la, yé té jwé asou Les plateaux des savanes. Alè bokou ka jwé bèt a, a yé fason. Pèsonn pé pa di mi a kon sa bèt a té ka fèt.   

Ki jan vou ou woulé pou rivé dévlopé sa ou ka prézanté an liv la ?

A sa mo ka ansényé. Ça fait plus de 35 ans mo ka travay anlè sa kodifikasyon a.

Nou pé di ni on métòd Antoine Villageois ?

Le livre c’est la méthode Antoine Villageois.  Ké sa mo ka jwé nenpòt ki tanbou.

Sa vlé di sé on métòd ki pé pèwmèt aprann tout kalté dòt ritm a mizik tradisyonèl ?

Wi, ké sa to ka déchifré tout tanbou.

Mo jwé ké afriken, ké Gwadloupéyen, ké Martinikè, ké Boni, ké Saramaka, ké Brézilyen, ké moun diféran nasyon ki ka bat tanbou. Chak fwa kè mo rivé oun koté, j’arrive chez moi. Lò tanbou a ka jwé, ou pa moun-vini. Ou sé moun ki gen labitid jwé tanbou. É tou sa sèrvi mo pou dévlopé sa mo maké annan liv a.

Syanséka

Originaire de Guadeloupe, j’aime observer le réel et partager le fruit des lectures qu’il se plaît à m’offrir.

Laisser un commentaire

Ce site utilise Akismet pour réduire les indésirables. En savoir plus sur comment les données de vos commentaires sont utilisées.